De boom van de maand november is de november is de Zwarte tupeloboom (Nyssa sylvatica).
Op de oever van de grote vijver in werelddeel Amerika van het Arboretum is eind oktober de Indian Summer losgebarsten. Op kleine schaal dan. De veroorzakers zijn enkele Tupelobomen. Deze nog relatief kleine bomen met brede kroon waren in begin november prachtig goudgeel en oranjerood verkleurd (zie foto’s). Het woord Nyssa in de wetenschappelijke naam betekent in het Oud-Grieks “het begin”. De naam Nysa komt in de Griekse mythologie voor als de plaats in Turkije waar Dionysus door nimfen werd opgevoed en waar hij het geheim van de wijnbouw ontdekte.
Tupelobomen groeien in het oosten van Noord-Amerika en dragen dus bij aan de mooie herfstkleuren in dat deel van de VS. Maar die bijdrage is wel vrij beperkt want ze komen in het genoemde gebied maar weinig voor. Deze soort groeit van nature vooral op moerassige plaatsen op leemhoudende grond. Hij is goed bestand tegen strenge vorst die in dit deel van Amerika normaal is. De boom kan 15 tot 25 meter hoog worden. In het Arboretum staat in regio 16 (Centraal China, locatie 25) nog een soort Tupeloboom: de Nyssa sinensis.
De Zwarte tupeloboom is relatief laat in blad: meestal pas eind mei. De bladeren zijn variabel van vorm: van ovaal en stomp tot omgekeerd eirond en spits. Bovenkant van het blad is donkergroen tot geelachtig groen en glanzend. De stam heeft een schors die bruingrijs of donkergrijs is en gegroefd.
De bomen hebben mannelijke en vrouwelijke bloemen die groenig en onopvallend zijn en die pas half juni verschijnen. De donkerblauwe vruchten zijn niet groter dan een kleine kers en eirond. Ze hebben een harde pit (steenvrucht). De bloemen zijn aantrekkelijk voor bijen (nectar, stuifmeel) en de vruchten worden door vogels gegeten.
Geel, oranje en rood
De gelige en oranje kleuren van de bladeren van de Tupeloboom, zijn afkomstig van kleurstoffen w.o. caroteen die delen van het zonlicht absorberen voor de fotosynthese, net als het verdwijnende bladgroen. De bladeren worden steeds roder tot donkerrood aan toe. Dit komt door de aanmaak van de stof anthocyaan.
Onderzoek heeft aangetoond anthocyaan de bladeren beschermt tegen fel zonlicht in de herfst gedurende de tijd dat de boom voedingsstoffen en het bladgroen uit de bladeren afvoert. Droog en zonnig herfstweer komt vaak voor in het oosten van de VS. Het anthocyaan absorbeert schadelijk licht en bindt schadelijke stoffen die de processen in de bladeren kunnen verstoren. Het werkt dus als een soort zonnebrandmiddel.
De Zwarte tupelobomen staan in regio 4 (Oostelijk Noord-Amerika) op de oever van de daar aanwezige grote vijver (locatie 07).
© Pim Brocades Zaalberg, Assen, 11-11-2021
Bronnen:
Elseviers bomengids, 1976
Griekse Mythologie Encyclopedie, G. Houtzager, R & B Lisse, 2005
www.nemokennislink.nl/publicaties/geel-oranje-rood/
www.vdberk.nl/bomen/nyssa-sylvatica
en.wikipedia.org/wiki/nyssa-sylvatica
© Foto’s: Pim Brocades Zaalberg en Harry Berg
Foto 1. Groepje fraai gekleurde Tupelobomen bij de vijver (30-10-2021)
Foto 2. Nog vooral goudgeel verkleurde bladeren van de Tupeloboom (30-10-2021)
Foto 3. Tupeloboom met geel, oranje, sprankelend rood en donkerrood in het blad (30-10-2021)
Foto 4. Tupeloboom bij de vijver. Door het uitzonderlijk zachte en rustige najaarsweer in 2011 zat er nog veel fraai gekleurd blad aan de boom (02-12-2011)
